Esur Tel Esur is located 8 miles east of Caesarea, on the entrance to the important Wadi ‘Ara pass. This is the largest community excavation in Israel, and our main goal is to expose the local population to the heritage of the region they live in. Our volunteers come from several schools, with religious and non-religious backgrounds, Jewish and Muslim alike. Since 2010 more than 6000 youths and adult volunteers have participated in the dig, directed by Dr. Shay Bar. The main finds include a Middle Bronze Age IIa fortification system; a Late Bronze Age destruction phase; and an 8th Century BCE administrative building. The dates of the dig are September-October annually.

Explanatory Signs from the Library Exhibition

Tel Esur
Tel Esur is located at the western end of the Nahal ‘Iron pass (Wadi ‘Ara). This pass crosses the northern Samaria hills to the Jezreel Valley, and in antiquity it formed part of the international Via Maris. The site comprises a main mound 2.5 hectares in extent, and southeast of it is a smaller, lower mound, 0.4 hectares large. Two springs flow nearby, the most abundant springs in the northern Sharon plain. The site’s strategic location at an important crossroads and its proximity to water sources contributed to its prosperity in ancient times.
Excavations at Tel Esur were carried out on behalf of the Zinman Institute of Archeology at the University of Haifa, by the late Prof. Adam Zertal between 2000–2002 and by Dr. Shay Bar from 2010 and on. The remains on the main mound are from the second millennium BCE—the Middle Bronze II and Late Bronze Ages. During the Iron Age, the main mound has nearly been abandoned, and activity mostly took place on the small mound, where an administrative center from the eighth century BCE was uncovered associated with King Jeroboam II of Israel.

Tel Esur in the Middle Bronze Age II
During Middle Bronze Age II, in the early second millennium BCE, a fortified Canaanite city was established on the main mound. Excavation revealed a wide stone city wall and a diagonal tower. Several rooms adjacent to the wall produced jars used for storage and trade, some of which are on display. Several jars were used for burying babies and children, who according to prevalent customs were buried under the floors of houses, probably as foundation deposits during construction. Five such jars contained skeletons of babies.

Tel Esur during the Late Bronze Age
In the Late Bronze Age, the Egyptians called the site Djefti and the place was turned into a waystation that served the caravans travelling along the Via Maris between the Egyptian centers of power in Canaan: from Jaffa, through the Jezreel Valley to Beit Shean. A Canaanite so called ‘tower temple’ was discovered at the site, and next to it a structure containing many pottery vessels, including imitations of Egyptian vessels, and huge storage jars called pithoi (on display). Their contents were used by passerby who stopped to rest at the site.

Pithoi
Pithoi (singular, pithos) are huge storage jars designed for liquids and foodstuff. At Tel Esur, three giant Late Bronze Age IB–IIA (1425–1350 BCE) pithoi were uncovered. Their shape reveal Syrian-Cypriot tradition, but the clay of which they were made is local. The origin of the haphazard wavy decoration visible on some of the vessels is in Cyprus, and here it appears for the first time in Canaan. These pithoi are unique: they are the earliest of their kind in Canaan and the first to be found in a small site and not in a large city. Their presence at Tel Esur raises questions about their role, the influence of neighboring countries, the identity of the potters and the meaning of the decoration. Especially intriguing is the reason why three such large vessels appear at this small way station, while in the important cities of this period they are all but absent. These and other questions are currently being studied by researchers at the Institute of Archeology at the University of Haifa.

The community excavations at Tel Esur
Tel Esur is a flagship project in Israeli and international archaeology: For 13 years, an educational community project has been carried out at the site. The excavators are high-school students of the Menashe Regional Council, in the territory of which the site is located. Jews and Muslims, religious and secular students work alongside university students to investigate the past. To date, over 6000 youths have excavated at the site.

תל אסור (מתוך התערוכה בספריית אונ’ חיפה)

בתערוכה נטלו חלק: טניה סוקולוסקי – אוצרת; שי בר – חופר האתר; מרקו רוניאייץ’ – סיוע בהפקה; רועי שפיר – רפאות כלי חרס; מנהלי שטחי חפירה: ענבל סמט, יולי גחט וגולן שלוי; תמיכה כספית וסיוע מאת: קרן הכט, עמותת “החברים של איציק” והמועצה האזורית מנשה. תרגום לאנגלית – איילת גלבוע; תרגום לערבית – רביע חמיסה.
תל אסור ממוקם בפתחו המערבי של מעבר נחל עירון (ואדי ערה). מעבר זה החוצה את רכסי צפון השומרון לעמק יזרעאל שימש כחלק מ”דרך הים” העתיקה. באתר יש תל עיקרי בגודל 25 דונמים, מדרום מזרח לו תל קטן ונמוך יותר שגודלו ארבעה דונמים, ולידם נובעים שני מעיינות, שהם השופעים ביותר בשרון הצפוני. מיקומו בנקודה אסטרטגית בצומת דרכים חשובה וקרבתו למקורות המים הם שתרמו לפריחתו בעת העתיקה.
החפירות בתל התקיימו מטעם המכון לארכיאולוגיה ע”ש זינמן באוניברסיטת חיפה, על ידי פרופ’ אדם זרטל ז”ל בשנים 2002-2000, וד”ר שי בר מ-2010 ועד היום. השרידים בתל העיקרי הם מהאלף השני לפנה”ס, מתקופות הברונזה תיכונה II, הברונזה המאוחרת II. בתקופת הברזל התל העיקרי היה כמעט נטוש ועיקר הפעילות התרחשה בתל הקטן, בו התגלה מרכז מנהלי מהמאה השמינית לפנה”ס המשויך לירבעם השני מלך ישראל.

תל אסור בתקופת הברונזה התיכונה II  
בתקופת הברונזה התיכונה II, בראשית האלף השני לפנה”ס, הוקמה בתל העיקרי עיר כנענית מבוצרת. בחפירה נחשפו חומת אבן רחבה ומגדל משופע. צמוד לחומה נחפרו חדרים בהם נמצאו קנקנים רבים לאחסון ולמסחר, שחלקם מוצגים כאן. חלק מהקנקנים שימשו לקבורת תינוקות וילדים, שעל פי המנהג בתקופה זו, נטמנו מתחת לרצפות המבנים, כנראה כמנחת יסוד בעת הבניה. בתל אסור נמצאו חמישה קנקנים כאלו עם שלדי תינוקות בתוכם.

תל אסור בתקופת הברונזה המאוחרת
בתקופת הברונזה המאוחרת קראו המצרים לאתר דג’פטי והמקום שימש כתחנת דרכים ששירתה את השיירות שנעו על דרך הים בין מרכזי השלטון המצרי בכנען, מיפו, דרך עמק יזרעאל ועד בית שאן. התגלה באתר מקדש מגדל כנעני, ובסמוך לו מבנה ובו כלים רבים, ביניהם כאלו המחקים כלים מצריים, וקנקני אגירה ענקיים המכונים פיטסים (המוצגים כאן), שתכולתם שימשה את עוברי הדרך שעצרו לנוח באתר.

פיטסים
פיטסים הם קנקני אגירה ענקיים המיועדים לאחסון נוזלים או מזון. בתל אסור התגלו שלושה פיטסי ענק המוצגים כאן, מתקופת הברונזה המאוחרת Iב–IIא (1,425 -1,350 לפסה”נ). בדיקות לחומר ממנו הם עשויים העלו כי הם נוצרו בסמוך לאתר, אך בגלל דמיונם לפיטסים מקפריסין וסוריה, הם מכונים פיטסים קיפרו-סוריים. מקורו של עיטור הגל המרושל הנראה על חלק מהכלים הוא בקפריסין, וכאן הוא מופיע לראשונה בכנען. הפיטסים ייחודיים: הם הקדומים ביותר מסוגם בכנען, והם הראשונים להימצא באתר קטן ולא בעיר גדולה. הימצאותם בתל אסור מעלה שאלות לגבי תפקידם, ההשפעה מארצות שכנות, זהות הקדרים ומשמעות העיטור בסגנון קפריסאי. בעיקר מסקרן מדוע שלושה כלים כל כך גדולים מופיעים בתחנת הדרכים הקטנה של אסור, בעוד בערים גדולות וחשובות מהתקופה הם נדירים מאוד. שאלות אלו ואחרות נחקרות בימים אלו על ידי חוקרי המכון לארכאולוגיה באוניברסיטת חיפה.

החפירה הקהילתית בתל אסור
תל אסור מהווה פרויקט דגל בארכיאולוגיה הישראלית והעולמית: מזה 13 שנים מבוצע באתר פרויקט חינוכי-קהילתי במסגרתו חופרים בתל בני הנוער של המועצה האזורית מנשה, המועצה בה נמצא האתר. החפירה כוללת תלמידי חטיבת ביניים יהודים ומוסלמים, דתיים וחילוניים, העובדים בשיתוף פעולה יחד עם הסטודנטים על מנת לחקור את העבר. עד היום חפרו במסגרת הפרויקט באתר למעלה מ-6000 בני נוער.

تل الأساور
يقع تل الأساور في المدخل الغربي لوادي عارة، الذي يصل بين السهل الساحلي لجبل الكرمل ومرج ابن عامر والذي كان جزءا من “طريق البحر” القديمة. في الموقع تل قديم مركزي مساحته 25 دونم، وإلى الجنوب الشرقي منه يقع تل آخر أصغر وارتفاعه أقل ومساحته لا تزيد عن الأربعة دونومات. بجانب التلال نبعان وهما الأغزر في منطقة شمال الشارون. ألموقع الإستراتيجي على ملتقى طرق هام جدا، والقرب من الينابيع، لعب الدور الأول والأهم لازدهار تل الأساور في العصور القديمة.
لقد قام معهد زينمن للآثار بتنقيبات أثرية في التل والتي أدارها بروفيسور آدم زرطال بين سنة 2000 و 2002، وواصل العمل فيها د. شاي بار منذ سنة 2010 وحتى يومنا هذا. يعود تاريخ الموجودات في التل المركزي إلى الألف الثانية قبل الميلاد، أي للفترتين البرونزية الوسطى 2، والبرونزية الحديثة/المتأخرة. في الفترة الحديدية كان التل مهجورا تماما تقريبا، إذ انتقل الإستيطان إلى التل الصغير، الذي اكتشف به العلماء مركز إداري يعود تاريخه إلى المئة الثامنة قبل الميلاد والذي تم بناؤه على يد يربعم الثاني ملك إسرائيل بحسب العلماء.

تل الأساور في الفترة البرونزية الوسطى 2:
في الفترة البرونزية الوسطى 2، وتحديدا في بداية الألف الثاني قبل الميلاد، أقيمت على التل المركزي مدينة كنعانية محصنة. لقد كشفت الحفريات الأثرية عن سور عريض مبني من الحجر وبرج مائل. بجانب السور من الداخل تم العثور على غرف عديدة وبها الكثير من الجرار الفخارية الكبيرة (خوابي) للتخزين والتجارة والتي يعرض قسم منها هنا. لقد استُعملت بعض الخوابي لدفن الخدّج والأطفال، إذ بحسب العادة والتقليد في تلك الفترة، كانوا يُدفنون تحت مساطب البيوت، ربما، كتقدمة تأسيس في فترة البناء. في تل الأساور تم العثور على خمسة من تلك الخوابي وفيها هياكل عظميّة لخدّج.
تل الأساور في الفترة البرونزية الحديثة/المتأخرة:
في تلك الفترة أطلق المصريون اسم دجفطي على الموقع، وحينها استُعمل الموقع كمحطة طرق لخدمة القوافل العابرة على طريق البحر بين مركز الإدارة المصري في بلاد كنعان في يافا، مرورا بمرج ابن عامر، وصولا إلى بيسان. في الموقع تم العثور على معبد برج كنعاني (أي معبد مبني كالبرج)، وبجانبه مبنى يحتوي الكثير من الأدوات، من بينها أدوات على النمط المصري وخوابٍ عظيمة الحجم (معروضة هنا)، والتي استُعملت لسد حاجات عابري السبيل الذين مرّوا وارتاحوا في المكان.

خوابي عظيمة الحجم:
ألخوابي العظيمة هي جرار كبيرة الحجم لخزن السوائل والطعام. في تل الأساور تم العثور على ثلاث خواب كهذه يعود تاريخها إلى الفترة البرونزية الحديثة الأولى ب – الثانية أ (1425 – 1350 قبل الميلاد)، كلها معروضة هنا. بحسب الدراسات والتحاليل الكيميائية للمواد المصنوعة منها الخوابي، فإن صناعتها قد تمت في جوار الموقع. ألتشابه الكبير بين تلك الخوابي وخوابي قبرص وسوريا، كان السبب في تسميتها “خوابي قبرو – سورية” (أي قبرصية – سورية). إن مصدر التزيين بطريقة الموجة غير المتناسقة الظاهرة على بعض الأدوات، هو من قبرص. وهنا، في تل الأساور، نراه للمرة الأولى في كنعان.
ألخوابي العظيمة مميزة، إذ هي الأقدم في بلاد كنعان من هذا النمط، والوحيدة التي تم العثور عليها في موقع صغير وليس في مدينة كبيرة.
وجودها في تل الأساور يفتح الباب على أسئلة تتعلق بوظيفتها واستعمالاتها، ألتأثر الحضاري ببلاد مجاورة، هوية صنّاع الفخار الذين صنعوها ومعنى التزيين بالنمط القبرصي. ما يثير الفضول بهذا الإطار هو بالأخص معرفة سبب تواجد الجرار الثلاث العظيمة في محطة الطرق الصغيرة هذه (تل الأساور)، على الرغم من نُدرة وجودها في مدن كبيرة ومهمة. أسئلة كهذه وغيرها تخضع للدراسة حاليا على يد باحثين في معهد زينمن للآثار في جامعة حيفا.

حفريات باشتراك الجمهور في تل الأساور:
تُعتبر الحفريات في تل الأساور مشروعا رائدا على المستوى المحلي والعالمي: منذ ثلاثة عشر عاما يُطَبّق في الموقع مشروع تربوي جماهيري، يشترك به عن طريق الحفريات، شبيبة من المجلس الإقليمي مِنَشّه، حيث يقع الموقع. يشترك في الحفريات طلاب عرب ويهود، متدينون وعلمانيون على حد سواء، ويتشاركون العمل مع طلاب جامعيين من أجل دراسة الماضي وحضاراته. وقد اشترك في حفريات تل الأساور ما يزيد عن 6000 شابة وشاب إلى يومنا هذا.